نظام سیاسی و اجتماعی اسلام و ایران میز مسائل اجتماعی ایران و اسلام مسأله منتخب میز: فقدان نظریه جامع عدالت و ضعف مناسبات عادلانه در جمهوری اسلامی ایران R شناسنامه اجمالی مساله R شناسنامه تفصیلی مساله R سیاست ها R بسته اقدامات
فرهنگ در عدالت پژوهی مغفول مانده است1397/12/13 دوشنبهدبیر کارگروه عدالت خبر داد: چهارمین نشست از سلسله نشستهای تخصصی عدالت با موضوع عدالت فرهنگی در قالب کرسی ترویجی مناظره علمی برگزار شد.به گزارش روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی، احمد اولیایی دبیر علمی نشست عدالت فرهنگی گفت: چهارمین نشست از سلسله نشستهای تخصصی عدالت با موضوع "عدالت فرهنگی" در قالب کرسی ترویجی مناظره علمی با ارائه حجت الاسلام والمسلمین علیرضا پیروزمند عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم اسلامی و دکتر نعمتالله فاضلی رییس پژوهشکده مطالعات اجتماعی علوم انسانی در تالار امام مهدی(ع) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد. دبیر کارگروه عدالت افزود: این نشست از سلسله نشست های تخصصی عدالت ذیل برنامه های میز مسائل اجتماعی به همت مرکز مطالعات تمدنی و اجتماعی و اعضای هسته پژوهشی عدالت برگزار شد. در این نشست ابتدا احمد اولیایی دبیر علمی نشست به ارائه مقدمه و توضیح مسأله عدالت فرهنگی پرداخت، که در ادامه از پیش رو میگذرانیم: عدالت یکی از بزرگ ترین ارزش های انسانی و فضائل بشری ست که برقراری آن نه فقط هدف دین اسلام بلکه طبق آیه "لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ" هدف همه ادیان الهی بوده است. عدالت بیشتر در حوزه فلسفه اخلاق و فلسفه سیاسی مورد ارزیابی قرار می گیرد اما با حوزه های مختلف دیگر نیز در ارتباط است و ترکیب هایی مانند عدالت اقتصادی، عدالت سیاسی، عدالت قضایی و .... را تولید کرده است. یکی از حوزه هایی که با عدالت رابطه دارد و بنظر می رسد در عدالت پژوهی مغفول مانده، فرهنگ است. این غفلت به حدی بوده است که منجر به یک نگاه تقلیل گرایانه به این رابطه و محدود کردن آن به فرهنگِ عدالت یعنی فرهنگ عدالت گستر شده است و این واضح است که رابطه دو عرصه عدالت و فرهنگ به فرهنگِ عدالت خلاصه نمی شود. آن چه مسلم است در مباحث علمی و نظری، دستان ما پیرامون عدالت فرهنگی حداقل در منابع فارسی حوزوی و دانشگاهی خالی بوده و به صورت جدی به این بحث پرداخته نشده است. سپس دکتر نعمت الله فاضلی عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی دیدگاه خود را بیان کرد. وی با اشاره به ساختار جوامع معاصر اظهار داشت: یکی از مسألههای ساختاری و مؤلفههای وجودی در اغلب جوامع معاصر که در ذیل دنیای جدید، تجربه توسعه، گسترش یا پیشرفت را پیدا میکنند، این است که فرهنگ، عرصه نابرابری دانسته میشود. او اشاره کرد که مشکل اصلی از آنجاست که نابرابری ها در اینجا به رسمت شناخته نمی شود. در غرب نابرابری به رسمیت شناخته شده و سپس برای آن برنامه ریزی می شود. به دلیل همین پذیرش، در کشورهای سرمایهداری، گفتمانی به منظور صورتبندی نابرابری شکل میگیرد و سوسیالیسم و مارکیسیم، به ویژه روایت غربی آن، گفتمانی است که به طور بنیادینی رسالت صورتبندی مسأله نابرابریها را برعهده دارد، اما در کشورهای دیگر به خصوص کشور ایران، اصولا تجربه سرمایهداری یا شبه سرمایه داری از مشروطیت به بعد، چه در دوره پهلوی و چه جمهوری اسلامی پیموده شده است. وی افزود: البته نمیخواهم بگویم سرمایه داری، اما حداقل وجه سرمایه داری که نابرابری است را کاملا تجربه کردهایم و نکته کلیدی برای کشورهای مثل ما این است که برای صورتبندی مسأله نابرابری، شاید به دلایلی همچون به رسمیت نشناختن نابرابری، هیچ گفتمانی تا این لحظه شکل نگرفته است. عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی بیان کرد: اگر از منظر فرهنگ عدالت به معنایی که ذکر شد نگاه کنیم، مسئله توزیع کالاها، خدمات و امکانات لزوماً به معنای تلاشی برای برساختن نظم و سامان عادلانه تر میان گروههای مختلف در جامعه نیست بلکه آن چیزی که در اینجا میتوان برای مفهوم عدالت در نظر گرفت عملکردها یا کارکردهای واقعی سازمانها و دستگاههای بروکراتیک و تکنوکراتیک در هر جامعه است. سپس حجت الاسلام والمسلمین علیرضا پیروزمند عضو هیئت علمی فرهنگستان علوم اسلامی اینگونه شروع کرد؛ ما یک عدالت معیار داریم و یک عدالت محقق، همچنین یک فرهنگ معیار داریم و یک فرهنگ محقق که به نظر در بیانات آقای فاضلی، از هم تفکیک نمیشوند. وی افزود: اگر بخواهیم بفهمیم بی عدالتی و نابرابری رخ داده است باید به سمت تعریف عدالت برویم. باید تبیین درستی از معانی عدالت یعنی «وضع شیء فی موضعه» و «اعطا کل ذی حق حقه» بشود. عدالت یعنی تناسب و در اینجا سوال می شود که تناسبت با چه چیزی؟ عضو هیئت علمی فرهنگستان علوم اسلامی خاطرنشان کرد: واضح است آنچیزی که سازکارها و جامعه و قوانین و حقوق باید با آن تناسب داشته باشد از طریق شارع مقدس به دست ما میرسد. لذا باید رابطه دین، فرهنگ و عدالت نسبت یکدیگر تبیین شود. و در نهایت جلسه با پرسش و پاسخ به پایان رسید.