Select Page

مطالعات اسلامی در علوم انسانی، امری دفعی و قصری نیست/ چالش‌های پیش روی مطالعات اسلامی

رئیس میز توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی با تاکید بر اینکه مطالعات اسلامی در علوم انسانی ،در فرآیندی چند مرحلگی ظهور پیدا خواهد کرد و جوانه خواهد زد، گفت: مطالعات اسلامی در علوم انسانی امری دفعی و قصری نیست، بلکه تدریجی اتفاق خواهد افتاد.

به گزارش روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی، حجت الاسلام والمسلمین مجتبی الهی خراسانی، رئیس میز توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی در پیش‌نشست تخصصی همایش مطالعات تربیتی که با موضوع تربیت اسلامی در کشاکش رشته‌‌ها و روش ها برگزار شد، گفت: مطالعات اسلامی در دو معنا می تواند به کار رود.

معنای مطالعات اسلامی

وی افزود: در معنای اول مطالعات و تحقیقاتی که درعلوم اسلامی ـ به معنای اخص ـ مربوط به تربیت انجام می‌شوند، مانند فقه تربیت و فلسفه تربیت و که با تصور این معنا، روشن است که مطالعات اسلامی در حوزه تربیت ممکن است زیرا تربیت هم امری انسانی است و هم جنبه ای درونی و جوانحی دارد.

رئیس میز توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی با اشاره به اینکه علومی که به معنی الاخص جزء علوم اسلامی محسوب نمی‌شوند، بلکه «غیرعلوم اسلامی» هستند، تصریح کرد: این دسته تنها در صورتی می‌توانند مطالعاتی اسلامی انجام دهند که دو مرحله ذیل را اعمال نمایند.

وی افزود: مرحله نخست آن که ایده‌ها، فرضیه‌‌‌‌‌‌ها و مفاهیمی به عنوان پیشاعلم از متون اسلامی گرفته ‌شود و در حوزه علوم انسانی به روش همان علوم انسانی بازتولید شود.

تولید نظریات اسلامی

حجت الاسلام والمسلمین الهی خراسانی مرحله دوم را تولید نظریه دانست و تشریح کرد: بدین صورت است که مفاهیم و تک گزاره‌ها، خشت به خشت به حجمی برسند که اگر روی مبانی معینی استوار شوند، یک نظریه تولید شود که می شود از آن به «نظریات اسلامی تربیت» تعبیر کرد. در ادامه، اگر این نظریات افزایش و تراکم پیدا کرد، ممکن است یک مکتب علمی درون همان علم از علوم انسانی، با پسوند اسلامی شکل بگیرد.

وی با بیان اینکه برخی گفته‌‌‌‌‌‌اند پیشنیازی برای دست‌ یافتن به مرحله اول و دوم وجود دارد، که ما نام آن را ” فاز صفر مطالعات اسلامی تربیت ” می گذاریم، توصیف کرد: معنای آن این است که مطالعات اسلامی گرچه ممکن است، اما در علوم انسانی حال حاضر چنین چیزی وجود ندارد. پس فاز صفر باید با نگاهی ویراستارانه و تا حدی شخصی، آن بخشی از گزاره‌ها، نظریات و مبانی و تکنیک‌ها و روش‌هایی را که با اسلام و یا آموزه‌ های اسلام ناسازگار است در عمل مسکوت بگذارد و متوقف کند. در این فاز صفر برای حرکت به سمت مرحله اول نیاز به راهی انتقالی است که شخصی نباشد و آن “رویکرد انتقادی” است. البته رویکرد انتقادی در علوم انسانی، «مطالعات اسلامی» نیست، و غالباً از درون خود علوم انسانی تغذیه می کند.

رئیس میز توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی با تاکید بر اینکه مطالعات اسلامی در علوم انسانی ،در فرآیندی چند مرحلگی ظهورپیدا خواهد کرد و جوانه خواهد زد، عنوان کرد:  مطالعات اسلامی در علوم انسانی امری دفعی و قصری نیست، بلکه تدریجی اتفاق خواهد افتاد.

چالش‌های پیش روی مطالعات اسلامی

وی افزود: نخستین چالش پیش رو پاسخ به این پرسش است که آیا مطالعات اسلامی در علوم انسانی ممکن است؟ دومین چالش این است که اکنون که مطالعات اسلامی در علوم انسانی در هر دو مرحله اش  تقریبا وجود ندارد، تکلیف روان‌شناسان و عالمان تربیت دینی مسلمان چیست ؟

حجت الاسلام والمسلمین الهی خراسانی سومین چالش را با سوالی اینگونه عنوان کرد که مطالعات اسلامی تربیت به لحاظ تبارعلمی به کدام رشته تعلق دارد؟ پاسخ این است که به یک رشته تعلق ندارد، بلکه به علوم اسلامی از قبیل: کلام، اخلاق، فقه، فلسفه، علوم قرآنی و علوم حدیث، و از طرف دیگر هرکدام از علوم انسانی که حوزه مأموریت شان به تربیت مربوط است از قبیل روانشناسی و فلسفه اخلاق و تعلق دارد.

وی چالش چهارم را مخالفت اصحاب علوم انسانی جهت ورود مقولات دینی به حوزه مطالعات تربیت دانست و افزود: چه در علوم اجتماعی و چه علوم تربیتی و روانشناسی و حتی در فلسفه اخلاق. البته در مقابل این گروه، گروه‌هایی فعال هستند مثل پسااثبات‌‌‌‌گراها و … .

رئیس میز توسعه و توانمندسازی علوم اسلامی در چالش پنجم با بیان اینکه حال که مشخص شد مطالعات اسلامی به چند رشته مربوط است، مداخله یک رشته کافی نیست، نه در حوزه علوم اسلامی و نه در حوزه علوم انسانی، اظهار داشت:  اگر کسی بخواهد تک‌‌‌رشته ای کار کند احتمالا تصویری ناقص از نظریات اسلامی در حوزه تربیت حاصل خواهد شد و در غرب هم حداقل سه دهه زمانی است که معلوم شده مطالعات تک‌‌‌‌‌رشته‌‌‌‌ای مجنر به تصویری ناقص از پدیده‌‌‌ ها می شود.

حجت الاسلام والمسلمین الهی خراسانی با اشاره به چالش ششم که هم برآیند چالش‌های قبلی است یا به عبارتی چالش «روش» است، خاطرنشان کرد: قدم‌هایی که برای توسعه مطالعات اسلامی در حوزه تربیت آغاز می شود، بیش از همه باید در حوزه روش به محققان کمک کند.

معرفی قطب

مصوبات قطب

خانه | بازگشت |
Guest (PortalGuest)


مجری سایت : شرکت سیگما