هژمونی و سلطه نظام آموزشی سکولار غربی، مانعی برای شکوفایی علم اسلامی1398/2/15 يكشنبهجحت الاسلام والمسلمین پارسانیا گفت: باید علم اسلامی متناسب با نیازها، چالش ها و مسائل اسلامی خودمان تولید کنیم، ولی هژمونی و سلطه ای که نظام آموزشی سکولار غربی بر جهان اسلام دارند؛ اجازه این کار را نمی دهندبه گزارش روابط عمومی دفتر تبلیغات اسلامی، نشست تخصصی بین المللی ضیاءالدین سردار با عنوان بررسی اندیشه های ضیاءالدین سردار در دو روز، روز اول در دانشکده علوم اجتماعی در تالار گفتوگوی دانشگاه تهران و روز دوم در سالن اجتماعات دانشگاه باقرالعلوم (ع) با حضور حجت الاسلام والمسلمین حمید پارسانیا،رئیس قطب بنیادهای نظری و نظام متقن علوم اسلامی و انسانی، سید هادی ساجدی، دبیر علمی و مترجم این نشست و ارائه کنندگان مقالات و همچنین دانشجویان دانشگاه تهران برگزار شد. در این نشست ابتدا آقای مسلم صلحی راد، مقاله خود را با عنوان سنت در مقابل سنت ارائه کردند و به بررسی اندیشه های ضیاءالدین سردار و سید حسین نصر و مقایسه بین این دو نظریه پرداز و تفاوت ها و نقدهایی که به یکدیگر دارند، پرداخت و علاوه بر این بخشی از مقاله ایشان توضیحی در مورد ترجمه کتاب اسلامی سازی دانش بود. علم دینی از منظر ضیاءالدین سردار در ادامه این نشست، سید مهدی موسوی، مدرس سطوح عالی حوزه علمیه و دانشجوی دکتری فلسفه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع) مقاله خود را با موضوع علم دینی از منظر ضیاءالدین سردار و دیدگاه ایشان را در موضع علم دینی مطرح کردند و بارزترین نکته ایشان این بود که معتقد هستند که ضیاالدین سردار بعد از اتفاق 11سپتامبر تغییراتی در تفکرات ایشان بوجود آمد و بعد از 11 سپتامبر به تعبیر خود سردار باعث شد اشتباهات و خبط هایی که در تفکراتشان وجود داشت ، برطرف شود. وی با بیان اینکه به عقیده سردار علت اصلی انحطاط علم در جوامع اسلامی، کم رنگ شدن معانی و مفاهیم اسلام است که قدرت ابداع را در جوامع مسلمانان از بین برده است، گفت: ریشه اصلی این انحطاط بسته شدن درهای اجتهاد به سوی مردم و تقلیل دین به فقه و شکل گیری یک طبقه محدود علمی در جامعه اسلامی برمی گردد. مدرس سطوح عالی حوزه علمیه راه برون رفت مسلمین از وضعیت موجود تنها ازین طریق ممکن است، اول: باز تعریف اسلام به عنوان یک دیدگاه صرفا اخلاقی و نه ایدئولوژی و متافیزیک، یعنی اسلام شیوه ای اخلاقی و معنوی برای نگریستن به جهان و شکل دهی دوباره به فرهنگ هم گرایانه در زیستن و عمل کردن است. وی راه برون رفت دوم را بازخوانی انتقادی و بازسازی جدید مفاهیمی همچون عالم، اجتهاد، استصلاح، اجماع، جهاد و امت میسر خواند و افزود: این راهکار در واقع نتیجه مبنای فلسفه علم ضیاءالدین سردار در ایده علم پسا متعارف است. هژمونی و سلطه نظام آموزشی سکولار غربی در ادامه این نشست بین المللی، طی تماس اسکایپی که حدود 120 دقیقه با ضیاءالدین سردار برقرار شد، ایشان دیدگاه و اندیشه های خود را درباره علم دینی، اسلامی سازی دانش و علم جهان بیان کردند، تا به بحث پست نرمال رسیدند و چکیده ای از اندیشه ها و نظرات شان را ارائه کردند. در ادامه گفتوگویی بین حجت الاسلام والمسلمین حمید پارسانیا، رئیس قطب بنیادهای نظری و نظام متقن علوم اسلامی و انسانی و ضیاءالدین سردار، متفکر پاکستانی مقیم لندن شکل گرفت و استاد پارسانیا دو سوال اساسی در حوزه کاربردی و نظری از ایشان داشتند. به لحاظ کاربردی استاد پارسانیا پرسیدند، اینکه شما معتقد هستید که به سراغ علم اسلامی برویم و باید علم اسلامی متناسب با نیازها، چالش ها و مسائل خودمان تولید کنیم، آیا بنظر شما آن هژمونی و سلطه ای که نظام آموزشی سکولار غربی دارد اجازه این کار را می دهند؟ بنظر بنده این اجازه را نخواهند داد. استاد پارسانیا در سوال دوم در حوزه نظری پرسیدند که اگر قرار است از دوره پست مدرن عبور کنیم و مشکلاتی که پست مدرن در نسبی گرایی دارد و برای حقیقت معیاری وجود ندارد، آیا شما پایه ثابت و روشنی می توانید در این مطرح کنید که بعنوان مبنا باشد؟ ضیاءالدین سردار در پاسخ به این سوالات توضیحاتی ارائه کردند ولی با نظر استاد پارسانیا موافق بودند و سردار درکلیت معتقد هستند که نظام آموزشی اسلام در شبکه نظام آموزشی سکولار غرب کار می کند و در زمین آنها بازی می کنیم. اسلامی سازی دانش حجت الاسلام والمسلمین پارسانیا در ادامه با بیان اینکه فرهنگ و تمدنی که ایمان و اعتقاد به وحی دارد، همواره در قبال این سه پرسش قرار می گیرد؛ اول: چه نسبتی بین عقل و وحی است. دوم: چه نسبتی بین عقل و نقل است و سوم: چه نسبتی بین علم و دین است. پاسخ به دو پرسش اول و دوم در پاسخ به پرسش سوم تاثیرگذار است. وی افزود: متفکرین مسلمان در پاسخ به دو پرسش اول به تفسیر پرداخته اند و جریانهای تاریخی و تمدنی جهان اسلام بر اساس پاسخی که به دو پرسش نخستین داده ند، رابطه علم و دین را سامان داده اند و از یکدیگر امتیاز پیدا کرده اند. رئیس کمیسیون شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به اینکه غرب مسیحی نیز بر اساس پاسخ به پرسش های مزبور تعین و هویت تاریخی خود را پیدا کرده است، بیان داشت: مهمتر از همه این است که هویت جهان مدرن را نیز با نوع پاسخ متفکران این جهان به پرسش های مزبور می توان تعیین کرد. رئیس قطب بنیادهای نظری و نظام متقن علوم اسلامی و انسانی در ادامه اظهار داشت: مسلمانانی که در غرب زیست کرده اند، در چالش بین هویت فرهنگی و تاریخی خود، با جهان مدرن، پرسش های تاریخی مربوط به نسبت عقل، وحی و نقل یا علم و دین را با پاسخهای جدیدی می یابند. این پاسخ ها چالش مزبور را با حذف مرجعیت علمی وحی و نقل حل میکند و آنها در مواجهه با این پاسخها مسیرهای مختلفی را طی کرده اند. حجت الاسلام و المسلمین پارسانیا افزود: کتاب اسلامی سازی دانش اثر لیف استنبرگ ماجرای حدود پنج دهه تلاش این بخش از جهان اسلام را در چهار جریان، اول: اجمالیون با محوریت ضیاءالدین سردار، دوم: سنت گرایان که در جستوجوی علم مقدس هستند با اندیشه های سیدحسین نصر، سوم: اسلمه المعرفه با روایت اسماعیل فاروقی، چهارم: سازگاری علم و دین با روش موریس بوکای بازگو می کند. وی گفت: مسیرهای چهارگانه فوق هر یک در قبال سکولاریزم معرفتی و علم جهان مدرن موضع گرفته اند و هر کدام جریان اجتماعی مربوط به خود را بوجود آورده اند و این جریان ها بیش از سه دهه با حمایت بخشهایی از کشورهای اسلامی، مثل مالزی، پاکستان، مصر و عربستان نشست های مشترک و پی گیری را داشته اند. عضو هیات علمی دانشگاه تهران تشریح کرد: ترجمه این اثر توسط دانشجویان دوره دکتری درس روش شناسی اندیشه های اجتماعی متفکران مسلمان است که در دانشکده های علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع) و دانشگاه تهران در سال تحصیلی 97-1396 ارائه می شد و انگیزه این اقدام دعوتی بود که از ضیاءالدین سردار به غرض آشنایی با اندیشه های ایشان شده بود. رئیس قطب بنیادهای نظری و نظام متقن علوم اسلامی و انسانی در انتهای سخنان خود یادآورد شد: بدین ترتیب همراه با دعوت ضیاءالدین سردار، دو جلد کتاب نیز آماده شد، یکی همین ترجمه است و دیگری مجموعه ای از مقالات است که به معرفی بخشهای مختلف اندیشه سردار، نظیر اجتهاد، پست مدرن، پست نرمال، علم دینی، آینده پژوهی و مانند آن می پردازد. سردار در قیاس با نظریه پردازان اسلامی سازی دانش در ادامه اقای محمدرضا قائمی نیک، دکتری نظریه فرهنگی دانشگاه تهران، بعنوان سومین ارائه دهنده در جایگاه قرار گرفتند و مقاله خود را با عنوان دیدگاه ضیاءالدین سردار در قیاس با متفکرین فعال در حوزه اسلامی سازی دانش را ارائه کرد. وی در بخشی از ارائه خود با بیان اینکه به نظر می رسد دیدگاه ضیاءالدین سردار درباره علم اسلامی، مبتنی بر موج اخیر تحولات غرب از جمله ظهور پست مدرنیسم باشد، گفت: سردار در نقد پوزیتیویسم، قائل است که افرادی نظیر عبدالسلام و علی کتانی در جهان اسلام مروج پوزیتیویسم اسلامی هستند، زیرا آنها منکر تاثیر ارزش های انسانی در فرایند شکل گیری علم شده اند. این دانش آموخته دکتری نظریه فرهنگی دانشگاه تهران با بیان اینکه سردار می گوید که عبدالسلام رویکردی پوزیتیویستی به علم عرضه می کند که در آن، علم عینی و خنثی است، اظهار داشت: این تاکید سردار بر نقش ارزش ها یا پیش فرض های انسانی در شکل گیری علم مدرن، هرچند زمینه نقد خوبی به علم مدرن را فراهم می کند، اما امکان شکل گیری علم اسلامی به عنوان علمی که در جستوجوی حقیقت عینی و پیراسته از تعلقات است را نیز به محاق می برد. ضیاءالدین سردار در انتها، در پاسخ به سوالاتی که از سوی دانشجویان در رابطه با نقد ایشان در حوزه علوم اسلامی، مطرح شد، گفت: یک مدل نقد کردن داریم که همان تعالی بخشیدن به چیزی است که درباره اش نقد می شود، بنده هم نقد اسلامی سازی را از این جهت انجام می دهم. همچنین در انتهای نشست تخصصی بیت المللی ضیاءالدین سردار، مراسم پرده برداری از کتاب اسلامی سازی دانش با حضور دانشجویان انجام گرفت. نگاهی کوتاه به زندگینامه ضیاءالدین سردار، متفکر پاکستانی مقیم لندن ضیاءالدین سردار در سال 1951 در پاکستان متولد شد و به همراه خانواده خود در سال 1962 به انگلستان عزیمت نمود. در سال های نوجوانی نزد جعفر شیخ ادریس، عالم سودانی تلمذ کرد و سنن اسلامی را از وی یاد گرفت. شیخ جعفر مروج تقلید از عالمان دینی بود، چیزی که بعدها سردار به مقابله با آن برخواست. سردار پس از اتمام تحصیلات رسمی به دانشگاه سیتی در لندن رفت و در آنجا فیزیک و اطلاعات خواند. طی تحصیلات در این دانشگاه به عضویت در انجمن های اسلامی دانشجویی درآمد و علاوه بر عضویت در انجمن های اسلامی دانشجویی، در سطح منطقه ای نیز با اخوان المسلمین و جماعت اسلامی در تماس بود. او در حین تماس با جنبش دانشجویی با تفکرات چپ مانوس گشت، چیزی که بعدها در کسوت یک فعال اجتماعی در او تاثیرات زیادی بر جا گذاشت و از سوی دیگر با اندیشه های موجود در میان جنبش های اسلامی، همسو شد که باعث گردید او به فکر اصلاحاتی در اندیشه اسلامی برآید. سردار با نسخه‌های متفاوتی از اسلام رو به‌رو بود که بیشتر به تفکر اهل‌سنت تعلق داشتند. با این حال او اصالت اسلامی خود را حفظ کرد و آثار متعددی برای دست‌یابی به آرمان‌های اسلامی خود به نگارش در آورد. از جمله کتاب‌های او که به چهل عنوان می‌رسند، می‌توان به آینده تمدن اسلامی (1988)، آینده‌پژوهی اسلامی: وضع اندیشه‌های آینده (1990) و پست‌مدرنیسم و دیگران (1998) اشاره کرد. سردار تا سال 2012 سردبیر مجله معتبر فیوچرز بود. سردار از جمله مسلمانانی است که خود را در برابر امواج مدرنیسم و پسامدرنیسم نباخته و جایگاه سنت اسلامی در حیات بشر را حفظ کرده است. او با نگاهی عام به مشکلات و چالش‌های امروزی امت اسلامی، دارایی‌های معرفتی کنونی جامعه اسلامی را ناکافی و اثرگذاری در تغییرات جهانی را نیازمند بازاندیشی اسلام می‌داند. برخی دیگر از آثار سردار عبارتند از: «علم، تکنولـوژی و پیشرفت در جهان اسلام»، «آینده تمدن اسلامی»، «ساختارهای نظام‌های معرفت در جهان اسلام» و «چگونه ما می‌توانیم؟» است. در دوره‌های اخیر نیز او آثاری نظیر «توماس کوهن و جنگ‌های علم»، «شرق‌شناسی» و «چرا مردم از آمریکا متنفرند؟» را منتشر کرده است که برخی از آنها به فارسی ترجمه شده است. او نخستین اندیشمندی است که مفهوم «آینده‌پژوهی اسلامی» را ابداع و بهره‌گیری از آن را برای حل چالش‌های مسلمانان در آینده توصیه کرده است. آنچه اکنون دغدغه وی است مبحث پست نرمال است که حوزه ای میان رشته ای است. او عصر پست نرمال را دوره ای پس از زوال پست مدرنیته می داند که مولفه هایی آن را از سایر دوره ها در غرب و همینطور جهان متمایز می سازد. ازجمله اینها پیچیدگی و عدم قطعیت است. او سعی می کند تجارت خود را در زمینه آینده پژوهی با مطالعات تمدنی خود گره بزند و رویکردی جدید معرفی نماید.